برساخت اجتماعی پروبلماتیک حضور داغدیده در گورستان، به‌سوی یک نظریۀ زمینه‌ای

مرگ همواره بخشی انفکاک‌ناپذیر از زندگی بشر بوده است. بشر برای قابل‌تحمل ساختن مرگ به مذهب، فلسفه، علم و هنر متوسل شده است. پژوهش‌های تاریخی و مردم‌شناختی، نقش فرهنگ بر واکنش انسان‌ها نسبت به مرگ را تأیید کرده‌اند. در همین راستا آیین‌های خاکسپاری و تدفین که تا حدودی تحت‌تأثیر فرهنگ و مذهب هستند، به‌عنوان نخستین جلوۀ اجتماعی ماتم در به هم پیوستگی شبکۀ حمایتی در کنار داغدیدگان و تسهیل پذیرش فقدان حائز اهمیت هستند. در مقالۀ حاضر برای دستیابی به فهمی عمیق از فرایند حضور و کنش‌های داغدیدگان در گورستان، به‌عنوان یکی از حوزه‌های اساسی تاثیرگذار در زندگی آنها و نقش آن در گذر از داغدیدگی، با طراحی نظریۀ زمینه‌ای به گردآوری داده‌ها از داغدیدگان درجۀ یک، در بستر شهر یزد اقدام شد. بنابراین مصاحبه‌هایی عمیق با داغدیدگان فقدان‌های غیر‌منتظره، که حداقل چهار ماه و حداکثر چهار سال از فوت عزیز یا عزیزانشان می‌گذشت، انجام شد. در این مسیر با تحلیل خط‌به‌خط گزاره‌ها در سه فرایند کدگذاری باز، محوری و گزینشی، 24 مقولۀ اصلی و یک مقولۀ هسته تحت‌عنوان برهم‌کنش واسازانۀ داغدیده/متوفی در گورستان برساخت شد. پدیدۀ مرکزی این مقاله پروبلماتیک حضور در گورستان بود که داغدیدگان در واکنش به آن، استراتژی‌هایی متفاوتی را اتخاذ می‌کردند. برساخت زندگی در گورستان، مکانیسم جایگزینی مکانی خیرات، مدیریت حضور و غیره از جمله استراتژی‌های آنها در پاسخ به پدیدۀ مرکزی بوده است. اتخاذ این استراتژی‌ها، پیامدهای منفی و مثبتی همانند تنظیم عواطف، تشدید بیماری‌ها و سازگاری با اپوخه گورستان را برای آنان به ارمغان آورده است.